Epidemični tremor (avijarni encefalomijelitis)

Epidemični tremor (avijarni encefalomijelitis) je akutno, zarazno virusno oboljenje centralnog nervnog sistema mladih kokošaka, fazana, prepelica i ćuraka.

Podrhtavanje glave i vrata je najupečatljiviji klinički simptom te je na osnovu ovog karakterističnog simptoma i nastao naziv epidemični tremor (ET). Oboljenje je rasprostranjeno  u celom svetu i nanosilo je ogromne ekonomske štete pre nego što je uvedena vakcinacija šezdesetih godina prošlog veka, što ne znači da ga nema i danas, ali u znatno manjoj meri.

Uzročnik epidemičnog tremora  je RNK enterovirus, iz familije Picornaviridae.

Slika 1. Šematski prikaz građe uzročnika epidemičnog tremora 

Izvor: https://viralzone.expasy.org/3...

U uslovima spoljašnje sredine i farmskim uslovima virus pokazuje visoku  otpornost te se javljaju ponovljene infekcije.

Infekcija može da nastupi horizontalno i vertikalno, ali je avijarni encefalomijelitis pre svega infekcija koja nastaje peroralnim, feko – oralnim putem jer se virus nalazi u ogromnoj količini u fecesu. Vertikalna infekcija je takođe od velikog ekonomskog značaja za roditeljska jata. Ako se bolest pojavi u jatu do 7. dana života smatra se da je infekcija usledila preko jaja (vertikalno) i tada dolazi do visokog procenta uginuća embriona. U poslednja tri dana inkubacije može da ugine i preko 30% embriona.

Inkubacioni period kod vertikalne infekcije iznosi od jedan do sedam dana, dok kod horizontalne infekcije inkubacioni period iznosi 11 dana.

Klinička slika zavisi od starosti jedinki u momentu zaražavanja  i načina zaražavanja. ET se najčešće javlja kod pilića između prvog dana i četvrte nedelje starosti, no dešava se da se zaraze i nešto stariji pilići. Kod avijarnog encefalomijelitisa postoji veoma izražena starosna rezistencija.

Pri vertikalnom zaražavanju klinički simptomi su ispoljeni još u inkubatorskoj stanici. Embrioni uginjavaju od 18. dana inkubacije. Inficirani embrioni su nepokretni, kao zamrli, zaostali su u rastu i manji za trećinu u odnosu na nezaražene embrione iste starosti. Noge su im karakteristično povijene, dok su nepomična krila priljubljena uz telo. Najupečatljiviji je nalaz atrofije muskulature, posebno muskulature nogu. Može se naći veliki broj nakljucanih jaja jer su pilići mali i kržljavi i imaju snage da prokljucaju ljusku jajeta ali ne i da izađu iz jajeta. U jatu koje je vertikalno zaraženo klinički znaci bolesti se ispoljavaju između sedmog i desetog dana.

Slika 2. 18.dan inkubacije, razlika između zaraženog (levo) i normalnog embriona (desno); izvor: https://partnersah.vet.cornell...

Na samom početku bolesti ispoljeni su opšti znaci apatije, slabijeg apetita i slabosti. Nakon toga dolazi do progresivne ataksije, javljaju se nekoordinisani pokreti i čuje se bolno pijukanje u jatu. Kod jednog broja obolelih pilića zapaža se frekventno drhtanje, naročito glave i vrata, pri čemu je perje nakostrešeno. Drhtanje glave i vrata se može privremeno ublažiti ili može privremeno iščeznuti, no ako takve piliće uznemirimo (na primer dodirnemo ili grubo protresemo), drhtanje će se obnoviti i čak potencirati. Kako bolest napreduje pilići se sve teže kreću sede na skočnim zglobovima, veoma teško ustaju, ne mogu da dođu do hrane i vode, slabe, dehidriraju i uginjavaju. Zavisno od toka oboljenja i jačine kliničkilh simptoma, pojedine obolele jedinke mogu da prebole bez vidljivih simptoma. Kod prebolelih pilića kasnije može doći do pojave slepila i zamućenosti očnog sočiva.

Slika 3. Nervni simptomi kod zaraženih pilića

izvor: https://www.thepoultrysite.com...

Kod odraslih kokošaka, nervni simptomi izostaju, ali dolazi do prolaznog pada nosivosti (5-50%) i može se primetiti zamućenje očnog sočiva kod određenog broja jedinki. Pad nosivosti traje od 5 do 14 dana. Ne dolazi do promene kvaliteta ljuske jaja. Izvodljivost se smanjuje za oko 5% usled uginuća embriona ukoliko se radi o vertikalnoj infekciji. Kod ćuraka su klinički znaci bolesti slabije izraženi.

Broj obolelih jedinki u jatu iznosi 40-60%, dok je broj uginulih pilića od 25-50%.

Promene koje se mogu zapaziti prilikom obdukcije jedinki uginulih od avijarnog encefalomijelitisa nisu karakteristične. Najčešće se mogu naći beličasta polja ili pruge na jednjaku, žlezdanom i mišićnom želudcu, miokardu i pankreasu. Kod starijih jedinki ponekad se uočava zamućenost očnog sočiva (katarakta). Anatomske promene na mozgu izostaju.

Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze i epizootioloških podataka, veoma karakterističnih kliničkih simptoma kod mladih pilića, odsustva vidljivih promena na obdukciji, histološkog nalaza, izolacije i determinacije virusa, serološkim metodama, kao i biološkim ogledom.

Izolacija virusa se radi iz uzoraka mozga, pankreasa i/ili duodenuma. Od seroloških metoda najčće se koriste virus neutralizacioni test, indirektna fluorescencija i ELISA test. Avijarni encefalomijelits se može dokazati i histopatološkim analizama mozga i pankreasa.

Diferencijalno dijagnostički treba isključiti encefalitis izazvan gljivicama, atipičnu kugu živine, Marekovu bolest, nutritivne deficijencije (E vitamin, riboflavin) i neka trovanja. Uvek treba imati u vidu o kojoj starosnoj kategoriji se radi pri postavljanju dijagnoze.

Preventivne mere se, pored opštih zoohigijenskih i zootehnoloških mera kako na farmama tako i u inkubatorskim stanicama koje su slaba karika u lancu bolesti, svode na preventivnu vakcinaciju roditeljskih jata. Antitela preneta sa majke na potomstvo, preko žumanceta, štite piliće od peroralne infekcije tokom prve dve do tri nedelje starosti, kada su pilići i najosetljiviji na infekciju virusom avijarnog encefalomiejlitisa, a takođe se smanjuje i period izlučivanja virusa putem fecesa.

U imunoprofilaksi se primenjuju žive i mrtve vakcine.

Živa, atenuirana vakcina se daje putem vode za piće ili raspršivanjem (sprej ili aerosol). Mrtve, inaktivisane vakcine se daju pojedinačno, injekciono, najmanje 4 nedelje pre pronošenja.